بررسی نظریه و نقد عملی ادبیات کودک بنا به روایت ماهنامه ی کتاب ماه کودک و نوجوان (1376 ـ 1380)

بررسی نظریه‎ها و نقدهای منتشر شده در نشریات نظری و تخصصی ادبیات کودک، می تواند نقش مهمی در روشن شدن مسیر حرکت ادبیات کودک و تبیین نقاط قوت و ضعف جریان نقد و نظریه پردازی آن داشته باشد. در این پایان نامه کوشش شده تا با بررسی مقاله ها و نقدهای منتشر شده در ماهنامه ی کتاب ماه کودک و نوجوان از سال 1376 تا 1380 به نمایی کلی از وضعیت و جایگاه ادبیات کودک و نظریه پردازی و نقد آن دست یافت. روش کار مطالعات کتابخانه ای و به شیوه ی توصیف و تحلیل محتواست. این پژوهش در پنج فصل زیر تنظیم شده است: در دو فصل نخست، اهداف و ضرورت های انجام این تحقیق، چیستی ادبیات کودک، تاریخچه ی ادبیات کودکان در ایران و جهان، تاریخچه ی نشریات کودک و نوجوان، نقد و نظریه در ادبیات کودک و ... بیان گردید. در فصل سوم مقاله های تألیفی و ترجمه ای و در فصل چهارم نقدهای شعر و داستان بررسی و تحلیل شده است. فصل پنجم نیز که به بیان نتایج و دستاوردهای پایان نامه اختصاص یافته، به طور خلاصه چنین است: پربسامدترین موضوعات مطرح شده در مقاله های تألیفی، بازنویسی، بازآفرینی و ادبیات عامیانه است که می تواند نشان دهنده ی جایگاه و تأثیر ویژه ی ادبیات شفاهی و ادبیات کلاسیک در ادبیات کودک و نوجوان ما باشد. تنها پنج مقاله از مجموع مقاله های ترجمه ای به موضوعات نظری و نقد ادبیات کودکان اختصاص دارند و مقاله هایی تحلیلی به شمار می آیند. در 44 نقد شعر بررسی شده، تنها یک نقد با استفاده از رویکردهای جدید نوشته شده است و در مجموع بیشترین رویکرد مورد استفاده در نقد شعر کودک و نوجوان، نقد سنتی بوده است. ادبیات شفاهی و آثار فولکلوریک تأثیر قابل توجهی در شعر کودک و نوجوان داشته است. بازاری سرایی و ادبیات کودکانه نما، نقد صاحب اثر به جای نقد اثر و لحن تند و نامناسب منتقد از موارد قابل توجه در جریان نقد شعر کودک هستند. در مجموع در نقد 84 داستان که نزدیک به 76 درصد کل آثار را تشکیل می دهد، از رویکردهای مختلف نقد سنتی استفاده شده است. نقد ساختاری، جامعه شناختی، کهن الگویی و ... از رویکردهای جدید نقد مورد استفاده در نقد داستان هستند. جریان داستان نویسی و نقد آن در دوره ی مورد بررسی در حال گذار از قالب ها و سبک های سنتی و شناخته شده ی پیشین به سبک‎ها و قالب های جدیدتر است. قالب طنز در این دوره کمتر مورد توجه منتقدان و نویسندگان بوده است.